MCAS – MestCelActivatieSyndroom

MestCelActivatieSyndroom (MCAS) is een aandoening waarbij mestcellen overactief reageren en onregelmatig ontstekingsstoffen (zoals histamine) vrijlaten. Dit kan leiden tot uiteenlopende klachten in verschillende orgaansystemen, zoals huidproblemen, spijsverteringsklachten, ademhalingsproblemen en neurologische symptomen.

MCAS is een relatief nieuwe en complexe aandoening die vaak over het hoofd wordt gezien omdat de symptomen sterk lijken op allergieën of andere immuunreacties. De klachten kunnen mild tot ernstig zijn en variëren per persoon.

Wat zijn mestcellen?

Mestcellen zijn een type immuuncellen die zich in bindweefsel en slijmvliezen bevinden, vooral rond bloedvaten, zenuwen en organen zoals de huid, longen en darmen. Ze spelen een cruciale rol bij het bestrijden van infecties en bij wondgenezing. Wanneer mestcellen worden geactiveerd, geven ze stoffen zoals histamine, tryptase, prostaglandines en leukotriënen af om het lichaam te beschermen.

Bij MCAS functioneren de mestcellen echter niet zoals ze zouden moeten. Ze worden onvoorspelbaar en overactief, waardoor ze ontstekingsstoffen vrijlaten, zelfs zonder duidelijke aanleiding. Dit leidt tot chronische klachten en ontstekingsreacties.

MCAS verkeerde activatie van mestcellen

MCAS (mestcelactivatiesyndroom) is geen probleem van een teveel aan mestcellen (zoals bij Mastocytose), maar van een verkeerde activatie van deze cellen. Mensen met MCAS hebben een normaal aantal mestcellen, maar deze reageren overdreven op bepaalde prikkels en geven onvoorspelbaar stoffen af.

Bij MCAS reageren mestcellen overactief en geven ze te veel of op ongepaste momenten hun inhoud vrij. Dit kan leiden tot uiteenlopende symptomen die variëren per persoon en per situatie. In tegenstelling tot mastocytose, waarbij er een abnormale toename is van het aantal mestcellen, is MCAS een functionele stoornis waarbij de mestcellen onjuist geactiveerd worden.

Symptomen van MCAS

MCAS kan verschillende lichaamsdelen aantasten, en symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Huid: netelroos, jeuk, roodheid, opvlammingen, zwelling
• Spijsvertering: buikpijn, diarree, misselijkheid, brandend maagzuur
• Ademhaling: benauwdheid, astma-achtige klachten, neussymptomen
• Hart en bloedvaten: hartkloppingen, lage bloeddruk, flauwvallen
• Zenuwstelsel: hoofdpijn, hersenmist, vermoeidheid, stemmingswisselingen
• Overige klachten: pijnlijke gewrichten, spierpijn, overgevoeligheid voor geuren en voedsel

Omdat deze klachten aspecifiek zijn en kunnen overlappen met andere aandoeningen, kan MCAS moeilijk te diagnosticeren zijn.

Kijk hier voor een uitgebreide lijst van klachten en symptomen bij histamine intolerantie en MCAS.

Oorzaken en triggers

De exacte oorzaak van MCAS is nog niet volledig bekend, maar er zijn verschillende factoren die een rol kunnen spelen bij de activatie van mestcellen:

• Voeding: histaminerijke of histaminevrijzetters zoals alcohol, oude kaas, gefermenteerde producten
• Omgevingsfactoren: pollen, schimmels, chemicaliën, parfums
• Medicatie: sommige NSAID’s, opioïden, bepaalde antibiotica
• Stress: zowel fysiek als emotioneel
• Hormonale schommelingen

Het identificeren en vermijden van persoonlijke triggers is een belangrijk onderdeel van het beheersen van MCAS.

Diagnostiek MCAS

MCAS heeft geen enkele test die direct de diagnose kan bevestigen. De diagnose wordt gesteld op basis van een combinatie van laboratoriumtests en klinische observaties. Veel van de symptomen overlappen met andere aandoeningen, waardoor MCAS vaak pas na uitsluiting van andere ziekten wordt vastgesteld.

Diagnostische criteria

De diagnose wordt gesteld op basis van drie belangrijke criteria:

• Klinische symptomen:

  • De patiënt moet symptomen hebben in minstens twee verschillende orgaansystemen, zoals huid, spijsvertering, ademhaling of hart- en bloedvaten.
  • Deze symptomen moeten passen bij overmatige mestcelactivatie en zonder duidelijke andere oorzaak optreden.

• Bloed-, urine- en provocatie tests:

  • Bloedonderzoek: meting van mestcelmarkers zoals tryptase. Hoewel deze vaak verhoogd is bij mastocytose, is dit bij MCAS meestal normaal.
  • Urinetesten: meting van afbraakproducten van mestcelmediatoren, zoals histamine-metabolieten, prostaglandines en leukotriënen.
  • Serotonine en heparine: kunnen ook gemeten worden omdat ze door mestcellen worden uitgescheiden.
  • Histamineprovocatie test: onder medisch toezicht

• Verbetering door behandeling:

  • De diagnose wordt waarschijnlijker als symptomen afnemen na behandeling met antihistaminica of mestcelstabilisatoren.

Omdat mestcelmediatoren snel worden afgebroken, moeten bloed- en urinetests idealiter worden uitgevoerd tijdens of vlak na een opvlamming van symptomen.

Daarnaast moeten andere aandoeningen worden uitgesloten, zoals voedselallergieën, auto-immuunziekten of genetische aandoeningen die vergelijkbare klachten veroorzaken.

Waarom is de diagnose van MCAS zo lastig?

MCAS wordt vaak gemist omdat:

• De symptomen sterk lijken op allergieën, prikkelbare darmsyndroom (PDS), fibromyalgie en andere immuunstoornissen.
• Niet iedereen verhoogde tryptasewaarden heeft, waardoor standaard allergietests vaak niets aantonen.
• De klachten per persoon kunnen verschillen en soms pas na bepaalde triggers optreden.

Daarom is een gestructureerde benadering nodig, waarbij klachten over een langere periode worden geëvalueerd in combinatie met laboratoriumonderzoek.

Behandeling MCAS

De behandeling van MCAS richt zich op het verminderen van mestcelactivatie en het beheersen van symptomen. Dit gebeurt door een combinatie van medicatie en leefstijlaanpassingen.

• Antihistaminica: H1-blokkers en H2-blokkers verminderen de effecten van histamine.
• Mestcelstabilisatoren: Cromoglycaat en ketotifen helpen voorkomen dat mestcellen ongecontroleerd stoffen vrijlaten.
• Leukotrieenremmers: Montelukast kan helpen bij luchtwegklachten.
• Ontstekingsremmers: Soms worden corticosteroïden gebruikt bij ernstige ontstekingen.
• DAO enzym: om histamine-afbraak te bevorderen
• Aanpassingen voeding en leefstijl

Verschil MCAS, Mastocytose en histamine intolerantie

MCAS, mastocytose en histamine intolerantie worden vaak met elkaar verward, maar zijn verschillende aandoeningen:

• MCAS: Een aandoening waarbij het aantal mestcellen normaal is, maar ze overactief zijn en te veel ontstekingsstoffen vrijlaten.
• Mastocytose: Een zeldzame ziekte waarbij het lichaam te veel mestcellen aanmaakt. Dit kan in de huid voorkomen (cutane mastocytose) of in organen (systemische mastocytose). Bij mastocytose zijn tryptasewaarden bijna altijd verhoogd, terwijl deze bij MCAS meestal normaal zijn.
• Histamine intolerantie: Ontstaat doordat het lichaam moeite heeft met de afbraak van histamine, meestal door een tekort aan het enzym DAO. Bij MCAS speelt het immuunsysteem een rol en kunnen meerdere mestcelmediatoren betrokken zijn, terwijl histamine-intolerantie puur een probleem is met histamineverwerking.

Conclusie

MCAS is een complexe en moeilijk te diagnosticeren aandoening waarbij mestcellen onvoorspelbaar ontstekingsstoffen vrijlaten, wat kan leiden tot een breed scala aan klachten. Omdat er geen eenvoudige test bestaat om MCAS vast te stellen, wordt de diagnose gesteld op basis van symptomen, laboratoriumonderzoek en het uitsluiten van andere aandoeningen.

Hoewel MCAS niet te genezen is, kunnen medicatie, voeding en leefstijlaanpassingen helpen om klachten onder controle te krijgen. Een individuele aanpak is essentieel, omdat de triggers en symptomen per persoon verschillen.