Histamine en maag- en darmklachten

Histamine is vooral bekend vanwege de rol bij allergieën en overgevoeligheidsreacties. Minder bekend is dat histamine ook een grote invloed heeft op de spijsvertering en een teveel aan histamine uiteenlopende maag- en darmklachten kan veroorzaken. Wanneer je lichaam te veel histamine aanmaakt, of wanneer je histamine niet goed kunt afbreken, kunnen klachten in de maag en darmen ontstaan. Toch ervaart niet iedereen met een histamineprobleem deze klachten. Hoe dat precies zit, leg ik in deze blog uitgebreid uit.

De rol van histamine in de spijsvertering

Histamine is een lichaamseigen stof die een aantal belangrijke functies heeft. Het wordt in voornamelijk in mestcellen opgeslagen, die zich onder andere bevinden in de slijmvliezen van het maag-darmkanaal. Ook wordt histamine in kleine hoeveelheden opgenomen via voeding.

In het maag-darmkanaal heeft histamine twee belangrijke functies:

1. Het stimuleert via de H2-receptoren de aanmaak van maagzuur.

2. Het beïnvloedt de darmmotiliteit (de beweging van de darmen) en de doorlaatbaarheid van de darmwand.

Histamine zorgt ervoor dat voedsel efficiënt wordt verteerd en dat eventuele ziekteverwekkers in de maag worden uitgeschakeld. Het regelt daarnaast hoe snel voedsel door de darmen wordt verplaatst.

Kortom, histamine hoort in balans te zijn om je spijsvertering soepel te laten verlopen.

Hoe wordt histamine afgebroken?

Het lichaam beschikt over twee belangrijke enzymen om histamine af te breken: DAO (Diamine Oxidase) en HNMT (Histamine-N-Methyltransferase). Elk enzym werkt op een andere plek in het lichaam, afhankelijk van de functie en locatie van histamine.

DAO werkt voornamelijk in de darmen en zorgt ervoor dat histamine uit voeding of bacteriële processen in het spijsverteringskanaal wordt afgebroken.

HNMT is actief binnen in de cellen van organen. Dit enzym breekt histamine af die door het lichaam zelf wordt aangemaakt, met name in interne weefsels en organen zoals:

• Lever

• Nieren

• Hersenen (centraal zenuwstelsel)

• Luchtwegen (longweefsel)

• Bindweefsel en interne organen

Dit verschil is belangrijk: DAO voorkomt dat histamine uit voeding of externe bronnen het lichaam overbelast, terwijl HNMT ervoor zorgt dat overtollige histamine binnen de eigen weefsels, zoals in de hersenen en lever, veilig wordt opgeruimd. Het samenspel van deze enzymen helpt om het histamineniveau onder controle te houden.

Wat gebeurt er bij een teveel aan histamine?

De hoeveelheid histamine in het lichaam kan o.a. oplopen door voeding, stress, bepaalde medicijnen, hormonale schommelingen en omgevingsfactoren. Wanneer er te veel histamine aanwezig is, kan dit leiden tot een verstoring van verschillende lichaamsprocessen. Dit kan gebeuren bij aandoeningen zoals:

• Histamine-intolerantie: Het lichaam kan histamine door een tekort van het DAO enzym niet goed of onvoldoende afbreken.

• MCAS (mestcelactivatiesyndroom): Mestcellen zijn overactief en laten spontaan histamine en andere stoffen vrij.

Effecten in de maag

In de maag bindt histamine zich aan H2-receptoren op pariëtale cellen (de cellen die maagzuur produceren). Normaal gesproken zorgt dit voor een gezonde hoeveelheid maagzuur. Maar bij een verhoogde histaminebelasting wordt er overmatig maagzuur geproduceerd. Dit kan leiden tot klachten zoals:

• Brandend maagzuur (zuurbranden)

• Reflux (terugstromen van maagzuur naar de slokdarm)

• Pijn of een branderig gevoel in de maagstreek

Bij langdurige blootstelling aan te veel histamine kan ook de maagwand geïrriteerd raken.

Effecten in de darmen

In de darmen zorgt histamine voor een toename van:

• Darmbewegingen (peristaltiek): Histamine kan ervoor zorgen dat de darmen sneller en krachtiger samentrekken. Hierdoor kan voedsel te snel door de darmen gaan, wat resulteert in:

  • Diarree (soms plotseling en waterdun)

  • Darmkrampen

  • Opgeblazen gevoel

  • Winderigheid

  • Obstipatie (minder vaak, maar kan voorkomen door verminderde darmwerking)

• Doorlaatbaarheid van de darmwand (leaky gut): Histamine maakt de darmwand tijdelijk meer doorlaatbaar. Dit kan zorgen voor:

  • Overgevoeligheid voor voeding

  • Ontstekingsreacties

  • Verstoorde opname van voedingsstoffen

Daarnaast kan histamine zenuwuiteinden in de darmwand prikkelen, wat zorgt voor een pijnlijk of krampend gevoel in de buik. Dit verklaart waarom veel mensen met een verhoogde histaminebelasting symptomen ervaren die lijken op het prikkelbare darmsyndroom (PDS).

Een snel opgeblazen buik na het eten bij histamineproblemen

Een symptoom bij mensen met histamine-intolerantie of MCAS kan zijn (dus niet bij iedereen) het snel ontstaan van een sterk opgeblazen buik kort na het eten, soms zo uitgesproken dat het lijkt alsof iemand zwanger is. Dit verschijnsel heeft alles te maken met hoe histamine invloed heeft op het spijsverteringsproces, zowel in de maag als in de darmen.

Zodra voedsel in de maag terechtkomt, wordt via de H2-receptoren direct de aanmaak van maagzuur gestimuleerd. Bij een verhoogde hoeveelheid histamine wordt vaak te veel maagzuur geproduceerd, wat leidt tot een opgezet gevoel in de bovenbuik, druk op de maag en soms brandend maagzuur. Daarnaast beïnvloedt histamine de beweeglijkheid van de maag: het kan ervoor zorgen dat voedsel sneller dan normaal naar de darmen wordt doorgestuurd, voordat het volledig is verteerd.

In de darmen speelt histamine een andere, maar eveneens belangrijke rol. Mestcellen in de darmwand geven histamine af, wat direct effect heeft op:

1. De beweging van de darmen (peristaltiek): histamine stimuleert de darmen om sneller samen te trekken. Hierdoor kan voedsel te snel worden voortgestuwd, waardoor gassen niet goed worden afgevoerd en er een opgeblazen gevoel ontstaat.

2. De doorlaatbaarheid van de darmwand (leaky gut): histamine maakt de darmwand tijdelijk meer doorlaatbaar. Dit kan ertoe leiden dat onvolledig verteerde voedingsstoffen en stoffen van bacteriën makkelijker in de bloedbaan komen, wat een ontstekingsreactie kan veroorzaken en vochtophoping in de buik kan geven.

3. Prikkeling van zenuwuiteinden in de darmwand: histamine zorgt ervoor dat de zenuwen in de darmen gevoeliger worden. Dit verklaart waarom er naast het opgeblazen gevoel ook pijn, krampen of een drukkend gevoel kan ontstaan, zelfs al kort na het eten.

Ook bevatten kunnen voedingsmiddelen zelf histamine bevatten, of ze bevatten stoffen die mestcellen aanzetten om extra histamine vrij te laten. Dit versterkt het effect en verklaart waarom bij veel mensen de buik al vlak na de maaltijd opzet.

Het resultaat van dit alles is dat de buik binnen korte tijd zichtbaar opzet, soms pijnlijk gespannen aanvoelt, en vaak gepaard gaat met bijkomende klachten zoals misselijkheid, winderigheid, diarree of obstipatie.

Waarom heeft niet iedereen met een histamineprobleem maag- en darmklachten?

De mate en locatie van klachten is afhankelijk verschillende factoren:

1. Plaats van het histamineprobleem

Sommige mensen hebben vooral een tekort aan DAO, waardoor met name histamine uit voeding niet goed wordt afgebroken. Dit leidt tot klachten in het maag-darmkanaal. Bij anderen ligt het probleem meer bij HNMT of bij overactieve mestcellen in andere delen van het lichaam (zoals huid, luchtwegen of zenuwstelsel), waardoor spijsverteringsklachten minder op de voorgrond staan.

2. Verschil in gevoeligheid van zenuwen

Niet iedereen is even gevoelig voor prikkels in de maag en darmen. Sommige mensen hebben een overgevoelig zenuwstelsel (zoals bij PDS), waardoor ze sneller buikpijn, krampen of diarree krijgen wanneer histamine toeneemt.

3. Mate van mestcelactivatie

Bij MCAS kunnen mestcellen over het hele lichaam actief zijn, maar het is persoonsafhankelijk waar precies die activatie plaatsvindt. Als de mestcellen in het maag-darmkanaal hyperactief zijn, zullen spijsverteringsklachten meer aanwezig zijn.

4. Darmgezondheid en darmflora

Een gezonde darmflora en een intacte darmwand zorgen ervoor dat je beter bestand bent tegen histamine. Een verstoorde darmflora of een beschadigde darmwand kan de gevoeligheid voor histamine verhogen.

5. Levensstijl en voeding

Voedingspatroon, medicijngebruik, stress en alcoholgebruik beïnvloeden hoe je lichaam omgaat met histamine. Deze factoren bepalen in sterke mate of klachten zich ontwikkelen in de spijsvertering.

Conclusie

Histamine speelt een centrale rol in het spijsverteringssysteem, vooral bij de aanmaak van maagzuur en het regelen van de darmwerking. Wanneer er sprake is van een verhoogde histaminebelasting – bijvoorbeeld door een tekort aan DAO, HNMT of overactieve mestcellen – kunnen uiteenlopende maag- en darmklachten ontstaan. Niet iedereen ervaart dezelfde klachten, omdat dit afhangt van waar het probleem zich in het lichaam bevindt, hoe gevoelig het maag-darmkanaal is en in welke mate het lichaam histamine kan afbreken.