Wat is histamine?

Histamine is een stof die van nature in ons lichaam voorkomt en een belangrijke rol speelt in verschillende lichaamsprocessen. Het wordt vaak bekend als de stof die betrokken is bij allergische reacties, maar histamine doet veel meer dan dat. Het is actief in het immuunsysteem, de hersenen, het maag-darmkanaal én het zenuwstelsel.

Waar komt histamine vandaan?

Histamine wordt in het lichaam gemaakt uit het aminozuur L-histidine. Dit gebeurt met behulp van een enzym, dat L-histidine omzet in histamine. Na de aanmaak wordt histamine in het lichaam opgeslagen in speciale cellen, vooral in zogenaamde mestcellen (ook wel mastocyten genoemd) en basofiele granulocyten.

Deze cellen bevinden zich vooral in weefsels die in contact staan met de buitenwereld, zoals:

• De huid

• De longen

• Het maag-darmkanaal

Hier ligt histamine ‘klaar’ om afgegeven te worden wanneer het lichaam denkt dat er gevaar is, bijvoorbeeld bij een allergische reactie, infectie of verwonding.

Als het lichaam te veel histamine heeft geproduceerd of binnenkrijgt (bijvoorbeeld uit voeding), wordt het weer afgebroken. Dit gebeurt met behulp van enzymen. Het enzym DAO (Diamino-oxidase) in de darmen en het enzym HNMT (Histamine-N-Methyltransferas). HNMT komt vooral voor in organen en weefsels die niet in direct contact staan met de buitenwereld, het is actief binnen cellen en breekt daar histamine af, vooral binnen het centrale zenuwstelsel (de hersenen) en andere interne organen. Zo blijft de hoeveelheid histamine normaal in balans.

Waar komt histamine nog meer voor?

Naast dat je lichaam zelf histamine aanmaakt, komt histamine ook voor in voeding. Het zit o.a. in:

• Tomaten, aubergine, paprika, peper, spinazie en dierlijke producten zoals vis.

• Gefermenteerde en gerijpte producten zoals kaas, vleeswaren, worst, azijn, zuurkool, wijn, bier en gistextracten.

• Voedsel dat verouderd is (dus niet kraak vers, kliekjes en producten die zijn bewerkt om langer houdbaar te blijven).

Ook al kook je producten, histamine wordt door verhitting niet afgebroken. Daarom kan voeding een belangrijke bron van extra histamine zijn, zeker bij mensen met een histamine-intolerantie en MCAS.

Wat doet histamine in het lichaam?

Histamine is betrokken bij verschillende functies in het lichaam:

1. Afweersysteem

Bij een allergische reactie komt histamine vrij uit mestcellen. Dit gebeurt als het immuunsysteem een bepaalde stof (zoals pollen of huisstofmijt) als ‘gevaarlijk’ ziet. Door de afgifte van histamine verwijden de bloedvaten, worden ze doorlaatbaarder en ontstaat een ontstekingsreactie. Hierdoor kunnen klachten ontstaan zoals:

• Jeuk

• Netelroos (urticaria)

• Zwellingen

• Loopneus

• Benauwdheid

Sommige medicijnen, zoals morfine, kunnen ook histamine vrijmaken uit mestcellen, zonder dat er sprake is van een allergie.

2. Maag-darmstelsel

Histamine speelt een belangrijke rol in de maag. Het stimuleert de aanmaak van maagzuur. Dit helpt om voedsel goed te verteren en bacteriën in de maag te doden.

3. Zenuwstelsel

In de hersenen functioneert histamine als een neurotransmitter. Dat betekent dat het helpt bij het doorgeven van signalen tussen zenuwcellen. Histamine zorgt ervoor dat je:

• Alert bent

• Goed kunt reageren op nieuwe situaties

• Je dag- en nachtritme goed functioneert

Daarom kunnen sommige medicijnen, zoals antihistaminica, die histamine blokkeren, slaperigheid veroorzaken.

Hoe werkt histamine in het lichaam?

Histamine oefent zijn werking uit via vier verschillende receptoren op cellen. Je kunt deze receptoren zien als ‘ontvangers’ die reageren zodra histamine zich eraan bindt. Elk type receptor zorgt voor andere effecten in het lichaam:

1. H1-receptor:

   • Zorgt voor verwijding van bloedvaten

   • Verhoogt de doorlaatbaarheid van bloedvaten (wat zwelling en roodheid veroorzaakt)

   • Speelt een rol bij allergische reacties (jeuk, niezen, benauwdheid)

2. H2-receptor:

   • Stimuleert de aanmaak van maagzuur in de maag

   • Kan de bloedvaten verwijden en invloed hebben op hartslag en bloeddruk

3. H3-receptor:

   • Komt voor in het centrale zenuwstelsel

   • Reguleert het vrijkomen van andere neurotransmitters

   • Speelt een rol bij slaap, alertheid en eetlust

4. H4-receptor:

   • Speelt een rol bij ontstekingsreacties

   • Komt vooral voor in het immuunsysteem, bijvoorbeeld in het beenmerg en witte bloedcellen

Niet alle effecten van histamine kunnen worden tegengegaan met klassieke antihistaminica, omdat deze vaak alleen de H1- en H2-receptoren blokkeren.

Waarom is histamine niet ‘slecht’?

Histamine heeft een essentiële rol in het lichaam. Het helpt ons beschermen tegen infecties, reguleert processen in de maag, houdt ons alert en speelt een rol bij wondgenezing. Pas als er te veel histamine aanwezig is, of als het lichaam er te heftig op reageert (zoals bij allergieën of bepaalde aandoeningen zoals MCAS of histamine-intolerantie), ontstaan klachten.

Histamine op zichzelf is dus niet schadelijk; het gaat om de balans.

Samenvatting

• Histamine is een lichaamseigen stof die betrokken is bij afweer, maagzuurproductie, zenuwstelsel en ontstekingsreacties.

• Het komt uit mestcellen en wordt ook opgenomen via voeding.

• Het werkt via vier verschillende receptoren in het lichaam.

• Klachten ontstaan bij een teveel aan histamine of bij overreactie van het lichaam, zoals bij allergieën, MCAS of histamine-intolerantie.

• Histamine is niet slecht, maar noodzakelijk voor belangrijke processen in het lichaam.